Słów kilka o kampie

To z pewnością jeden z ważniejszych i zarazem trudniejszych do zdefiniowania nurtów estetycznych we współczesnej kulturze. Kamp wyrasta z dystansu, odrzuca ocenianie wytworów sztuki w kategoriach dobry-zły, czarny-biały, sztuczny-prawdziwy. Kategorie zerojedynkowe już dawno stały się niewystarczające. Kamp czerpie ze sztuki poważnej, jednak daleko mu do tego typu estetyki. Jednocześnie inspiruje się kiczem, zarazem pozostając daleko od niego. Czym właściwie jest kamp?

Kamp – etymologia

Skąd właściwie pochodzi nazwa tego nurtu?

Francuski slangowy czasownik camper oznacza pozować na kogoś, zachowywać się w sposób przesadzony. Estetyka kampu ma trochę wspólnego z tą postawą, jednak taka definicja byłaby ogromnie szkodliwym uproszczeniem istoty problemu.

Oksfordzki Słownik Języka Angielskiego po raz pierwszy odnotowuje termin camp już w 1909 roku. Jako przymiotnik oznacza ostentacyjne, przerysowane, afektowane, teatralne, zniewieściałe lub homoseksualne. Również naśladujące lub charakterystyczne dla homoseksualistów. Jako rzeczownik określa mężczyznę zachowującego się w ten sposób [afektowany, zniewieściały, etc.]. Ta etymologia wyraźnie eksponuje ścisłą zależność między kampem a estetyką gejowską. To jeszcze większe uproszczenie niż w poprzednim przypadku.

Susan Sontag i „Notatki o kampie”

Pierwszą próbą podjęcia refleksji teoretycznej o kampie był esej Susan Sontag – „Notatki o kampie” – z 1964 roku. Na samym początku autorka określa kamp jako „rodzaj wyrafinowania, który jednak wyrafinowaniem nie jest”. Estetyka trudna do zdefiniowania, wybitnie niejednoznaczna i pełna sprzeczności.

Susan Sontag pisze o następujących cechach kampu:

• apolityczności, dystansie i braku zaangażowania w problemy publiczne;

• umiłowaniu sztuczności, nienaturalności i przesady;

• upodobaniu do tego, co odbiega od normy;

• czerpaniu inspiracji zarówno z kultury wysokiej, jak również popularnej;

• pasji tworzenia i wrażliwości;

• postmodernistycznym charakterze – kamp operuje analogiami, aluzjami do rozmaitych przejawów kultury;

• operowaniu ironią, sarkazmem, prześmiewczością, specyficznym poczuciem humoru;

• kolażowości – kamp jest zlepkiem rozmaitych (często skrajnych) estetyk i kategorii;

• umiejętności łączenia kategorii skrajnych i z pozoru nieprzystających;

• świadomym charakterze – prawdziwy kamp jest celowy i przemyślany.

Kamp w kulturze przeszłości

Próbę definicji i wyodrębnienia kampu podjęto dopiero w epoce współczesnej, jednak jego przejawy były obecne w kulturze i sztuce już kilkaset lat temu. Jakie są przeszłe źródła kampu?

1. Moda kobieca z lat dwudziestych. Napuszone boa, efektowne suknie, przesadna dekoracyjność, cukierkowa kolorystyka.

2. Malarstwo i poezja prerafaelitów, a w szczególności realizacja hermafrodytyzmu. W kampie normą jest zamienialność płci, brak wyraźnych granic między kobietą a mężczyzną.

3. Opery Mozarta.

4. Styl rokoko.

5. Sztuka secesji.

6. Powieści gotyckie z XVIII wieku.

A przykład kampu w kulturze współczesnej? Od razu przychodzi na myśl Conchita Wurst. To na wskroś autentyczna (w swojej sztuczności) emanacja kampu.