Realizm był stylem obowiązującym w literaturze w XIX wieku. Powstał w związku z zachodzącymi wówczas przemianami społecznymi. Nowe wydarzenia i nowe problemy zainspirowały do tworzenia nowych powieści, najwybitniejsze dzieła stworzone zostały przez pisarzy rosyjskich i francuskich.
Prekursorem realizmu w literaturze rosyjskiej był Nikołaj Gogol. W swoich utworach zawarł on przede wszystkim historie z życia małych ludzi, ośmieszał w utworach stosunki panujące w Rosji, ludzką pychę i naiwność. Wśród utworów Nikołaja Gogola znajdują się między innymi komedie „Ożenek” i „Rewizor”, opowieści groteskowe, których przykładem jest „Płaszcz”. Twórczość Gogola wywarła wpływ na następnych rosyjskich pisarzy: Iwana Turgieniewa, Fiodora Dostojewskiego, Michaiła Sałtykowa-Szczedrina, Aleksandra Hercena, Nikołaja Leskowa. Do rosyjskich pisarzy tego okresu należy także Lew Tołstoj. Iwan Turgieniew debiutował cyklem opowiadań „Zapiski myśliwego”. Pierwszą powieścią, w której poruszył aktualne problemy Rosji była powieść „Szlacheckie gniazdo”. Kolejną poruszającą istotne problemy była powieść „Ojcowie i dzieci”. Aleksander Hercen w swoich utworach skupił się głównie na problemach politycznych. Jest autorem między innymi „Sroki złodziejki”. Największym dziełem Lwa Tołstoja jest „Wojna i pokój”, której akcja toczy się w czasie najazdu wojsk napoleońskich na Rosję. Tołstoj opowiada w niej nie tylko o wojnie, ale także o zwyczajnych ludzkich problemach, które mają miejsce niezależnie od wielkich wydarzeń wojennych. Najbardziej znanym utworem Fiodora Dostojewskiego jest „Zbrodnia i kara”.
Do klasyków literatury francuskiej piszących w duchu realizmu zaliczany jest Honore Balzac. Jego największym dziełem jest niedokończony cykl powieściowy „Komedia ludzka”, w którym opisał życie Francuzów począwszy od roku 1815 aż po rok 1846. Częścią „Komedii ludzkiej” jest między innymi „Ojciec Goriot”, „Eugenia Grandet”, „Blaski i cienie życia kurtyzany”. Wchodzące w skład powieściowego cyklu „Komedia ludzka” utwory połączone są w jedną całość wspólnymi bohaterami. Do wybitnych pisarzy francuskich doby realizmu należy także Henri Stendhal. Najlepsze powieści będące jego dziełem to „Pustelnia parmeńska” oraz „Czerwone i czarne”. Przedstawicielem francuskiego realizmu w literaturze jest Gustave Flaubert, autor „Pani Bovary”, „Szkoły uczuć”. Gustav Flaubert napisał także powieść historyczną „Salambo”. „Pani Bovary”to znakomity psychologiczny portret słabej kobiety. Gustave Flaubert miał znakomity warsztat, pracę nad pisaniem powieści poprzedzał zbieraniem dokumentacji, wiele podróżował, aby jak najlepiej poznać miejsca, które później opisał w swoich utworach.
Dzieła stworzone przez francuskich i rosyjskich pisarzy okresu realizmu są uznane za dzieła wybitne. Wywarły one znaczący wpływ na rozwój literatury w wieku XX. Dzięki nim w literaturze pojawił się psychologizm i naturalizm. To dzisiaj najważniejsze wątki dla wielu pisarzy. Współczesne powieści wyrosły na gruncie stworzonym przez francuskich i rosyjskich pisarzy XIX wieku.